Emprenye ve Emprenyenin Önemi Nedir

Herhangi bir koruyucu işlem görmemiş doğal haldeki ağaç malzemenin kullanım yerinde mantarlar ve böcekler tarafından tahrip edilerek çürütülmesi sonucu her yıl büyük maddi kayıplar söz konusu olmaktadır. Çünkü organik bir madde olan ağaç malzemenin çürütülmesi ve böceklerle tahrip edilmesi doğal bir olaydır. Ancak, alınacak çeşitli önlemlerle, özellikle kimyasal önlemlerle ağaç malzemenin uzun yıllar bu zararlılardan korunması mümkün olmaktadır.
Emprenye pratik anlamda, odunun biyolojik ve biyolojik olmayan tahripçi etkenlere karşı; zehirli, su itici, yanmayı engelleyici veya geciktirici vb. etkilerin birine veya bir kaçına sahip kimyasal maddelerle ve uygun yöntemlerle işleme tabi tutularak kullanım süresinin uzatılmasıdır. Kimyasal maddelerle işleme tabi tutma "emprenye" olarak adlandırılırken, belirli zararlılara karşı emprenye dışında, kurutma ve dizayn önlemleri olarak odun korumanın belirli ölçülerde mümkün olduğu da bilinmektedir.
Diğer birçok yapısal rakip materyalin geniş kullanım alanlarına kavuşmalarına karşılık, ahşap hala önde gelen ve tercih edilen bir malzemedir. Bu durumu, makul fiyatlarla, yeteri miktarda bulunabildiği sürece devam ettirecektir. Doğal dayanıklı türlerin sınırlı miktarda bulunduğu göz önüne alındığında, daha az dayanıldı türlerin uygun yöntemlerle işleme tabi tutulması yoluyla kullanım ömrünün uzatılmasının bir zorunluluk olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu yönden ağaç malzemenin koruyucu işlem görmesi, ülkenin hammadde kaynakları olan ormanların korunmasında ulusal çabanın vazgeçilmez bir parçası sayılmalıdır.
Ülkemizde Emprenye Endüstrisi ile ilgili ilk tesis 1915 yılında Denizli Kaklık'ta Devlet Demiryollarının emprenyeli travers kullanımına yardımcı olmak üzere kurulmuştur. Başlangıçta tesiste 1 yılda 20.000 metreküp travers ve tel direği boş hücre metodu ile ve kreozotla emprenye edilmiştir. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra 1931 yılında İzmit Derince'de kreozotla emprenye işlemleri yapan ikinci bir tesis faaliyete geçmiştir (1).
Takip eden yıllarda özel teşebbüs ülkenin çeşitli yerlerinde özellikle tel direği emprenye etmek üzere tesisler kurmuştur. 1985 yılından itibaren binalarda dış cephe kaplamaları ve pencere doğramaları için çift vakum metodu ile çalışan küçük tesisler faaliyete geçirilmiştir.

Bu küçük tesisler organik çözücülü emprenye maddesi kullanan tesisler olup, büyük doğrama atölyeleri yanında faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Emprenye edilen malzemeler arasında tel direği ve travers % 95 gibi bir oranda bulunurken, bunlar dışında kalan ahşap malzeme oram % 3.7'de kalmıştır. Buradan anlaşılacağı üzere, gerek inşaat gerekse ticari diğer faktörlerde kullanılan ahşap malzemenin emprenye edilmediği görülmektedir.

Halbuki bu oran İngiltere'de % 97, ABD'de % 44, İsveç'te % 71, Japonya'da ise % 50'dir.
Türkiye'de Türk Telekom, Posta İşletmeleri ve Devlet Demir Yolları gibi devlet kuruluşları emprenyeli ağaç malzeme kullanımını benimsemişse de diğer kuruluşlar ve özel sektör emprenyenin önemini bilmemekte veya yasalarda, ihale şartnamelerinde herhangi bir odun koruma zorunluluğu bulunmadığından emprenyeli malzeme kullanımı yaygınlaşamamaktadır.
Bununla birlikte son zamanlarda organik çözücülü emprenye maddelerini kullanan emprenye tesislerinin ülkemizde de artmasıyla, yeni kurulan bazı turistik tesisler, kooperatifler ve binalarda emprenyeli ağaç malzeme kullanılmaya başlanması ümit verici gözükmektedir.
Son yıllarda ağaç hammadde fiyatlarının çok yükselmesi ve hatta ithalat yapılması nedeniyle, binalarda dış cephe kaplamaları, pencere doğramalan ve panjur gibi ağaç malzemenin çift vakum metodu ve organik çözücülerde çözünen emprenye maddeleri ile muamele edildikten sonra kullanılması büyük bir ihtiyaç olarak görülmektedir.