Ahşap Evlerin Tahrip Edilmesinde İnsanların Rolü

Ahşap evlerin korunması söz konusu olduğunda, yapıda bozulmaya neden olan etkenlerin özelliklerinin bilinmesi ve bu doğrultuda önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu etkenleri belirlerken, Walter Frodl’un anıtı tehdit eden tehlikeler tanımı temel alınmıştır.

Sivil anıt sınıfına giren ahşap evler, yapısal bünyesinden ileri gelen iç tehlikeler ve dışarıdaki olumsuzluklardan kaynaklanan dış etkiler altındadır. Bu tehlikeler ve etkiler içeriğine göre 3 ana gurupta ele alınmaktadır. 

İlk olarak " İnsanların Sebep Olduğu nedenler"
İnsanların bilinçli veya bilinçsiz olarak yapıda hasara neden oldukları bozulmalardır. Peki insanlar hangi konularda bu yapılara zarar vermektedirler?
1. Yapım, Onarım Hataları:
Evlerin ilk yapımında veya onarımında, yanlış malzeme seçimi detay hatalarına bağlı gelişen tahribatlardır. Yakın çevreden (ekonomik ve kolay bulunması) elde edilen ve genellikle yumuşak dokulu (çam, köknar, kavak) ağaçlar, fazla işlenmeden kabukları soyularak yapıda kullanılmıştır. Sürekli doğal etkenlere açık, örneğin kirişlerin kargir duvarlara oturduğu kısımlarda bozulmalar kaçınılmaz olmuştur. Bozulmanın asıl nedeni ortaya çıkarmadan yapılan yanlış onarımlar, yapıyı korumaya yetmemektedir.

2. Bakımsızlık ve Terk:
Yapısal strüktürün dayanabilmesi için periyodik bakımlar gereklidir. Koruyucu kaplamaların (özellikle üst örtü) bakımsızlığı yapıyı ısı ve su yalıtımı açısından zayıflatır. Ahşabın etkisinde kaldığı bu rutubetli ortam, her türlü biyolojik canlı oluşumuna neden olmaktadır. Evin veya mahallenin çeşitli nedenlerle terk edilmesi büyük tahribatlar oluşturmaktadır.
3. Kasıtlı Tahrip:
Kasıtlı tahrip anlamına gelen ve anıtların bilinçli olarak yakılıp, yıkılmasını açıklamak için “Vandalizm” terimi kullanılmaktadır. Evlerin gelir getirisi için yıkılmaya terkedilmesi veya yakılmasıdır. Çeşitli sebeplerle terkedilen evlerin, malzeme temini için (kapı, dolap, tavan ve benzeri süsleme elemanlarının sökülüp alınması) tahrip edilmesi Anadolu’da oldukça yoğun görülen bozulma nedenidir.
4. Yangınlar:
Ahşap evlerin ve mahallelerin tahribatında veya tamamen yok olmasında, insan eliyle veya doğal nedenlerle çıkan yangınlar önemli bir etken olmuştur. Tarih boyunca İstanbul yangınlarla harap olmuş, bu nedenle konutların kargir yapılması veya malzeme ve yapı yüksekliği kısıtlamasına yönelik kararlar alınmıştır.

Yoğun ahşap dokuyu düzenlemek için, yeni planlamalara gidilmiş, 1839 da Helmuth Von Moltke bu işle görevlendirilmiştir. 1848 de ilk kent planlaması olan Ebniye Nizamnameleri yürürlüğe girmiştir. Yangın önlemi için çıkarılan Nizamnameler, boyutlar ile birlikte kullanılan malzeme ve özelliklerinin kontrolünü, yanan evlerin yerine kargir binaların yapılmasını sağlamıştır. Büyük yangınlar kent dokusundaki değişiklikleri belirleyen başlıca etken haline gelmiştir.